عفونت های معده: شناخت، علائم و راه های پیشگیری

مقدمه…

عفونت های معده که معمولاً به واسطه ی نوعی باکتری به نام هلیکوباکتر پیلوری (Helicobacter pylori) رخ می دهند، یکی از عوامل شایع علائم گوارشی مانند درد معده، سوزش و زخم های گوارشی هستند. تشخیص دقیق حضور این اختلالات گوارشی برای شروع درمان مناسب اهمیت زیادی دارد. در این مقاله، روش های تشخیصی متداول شامل تست تنفسی، آندوسکوپی با نمونه برداری (بیوپسی) و آزمایش خون بررسی می شوند تا خواننده با مزایا، معایب و کاربرد هر روش آشنا گردد. همچنین نکات آماده سازی پیش از آزمایش و تفسیر نتایج به صورت خلاصه آورده شده است.

چرا تشخیص عفونت های معده مهم است وجود عفونت های معده می تواند منجر به التهاب مزمن مخاط معده، زخم اثنی عشر و حتی افزایش ریسک برخی سرطان های معده شود. تشخیص صحیح و درمان به موقع علاوه بر کاهش علائم، احتمال عوارض بلندمدت را کم می کند. روش تشخیص باید علاوه بر دقت، مناسب وضعیت بیمار و مرحله ی بیماری نیز باشد تا انتخاب درمانِ آنتی بیوتیکی و پیگیری بعد از درمان به درستی انجام شود.

تست تنفسی اوره (Urea Breath Test) روش و اصول تست تنفسی اوره یکی از روش های غیرتهاجمی و دقیق برای تشخیص عفونت های معده است. در این تست، بیمار ماده ای حاوی اوره نشاندار شده (با کربن 13 یا 14) را مصرف می کند. در صورت وجود هلیکوباکتر پیلوری، آنزیم اوره آز تولیدشده توسط باکتری اوره را تجزیه کرده و دی اکسیدکربن نشاندار وارد خون و سپس بازدم می شود. نمونه های بازدم قبل و بعد از مصرف اوره جمع آوری و آنالیز می شوند.

مزایا

• دقت بالای تشخیصی در شناسایی عفونت فعال.
• غیرتهاجمی بودن و راحتی بیمار.
• مناسب برای ارزیابی موفقیت درمان بعد از دوره ی آنتی بیوتیکی (پس از مدتی که داروها از بدن حذف شدند).
• بدون نیاز به بیهوشی یا بستری.

محدودیت ها و نکات

• در صورت مصرف اخیر آنتی بیوتیک یا مهارکننده های پروتون پمپ (PPI)، نتیجه ممکن است کاذب منفی شود؛ بنابراین معمولاً از بیمار خواسته می شود چند هفته پیش از تست این داروها را قطع کند.
• در دسترس بودن دستگاه و هزینه ی نسبی انجام تست در برخی مراکز ممکن است محدود باشد.
• در کودکان و افراد با شرایط خاص پزشکی ممکن است نیاز به تنظیمات ویژه باشد.

آندوسکوپی و نمونه برداری (بیوپسی) روش و اصول آندوسکوپی فوقانی (گاستروسکپی) یک روش تهاجمی نسبی است که پزشک با استفاده از لوله ی باریک و منعطف مجهز به دوربین مخاط مری، معده و اثنی عشر را مشاهده می کند. در صورت مشاهده ضایعه یا حتی به صورت روتین، نمونه های کوچکی از مخاط (بیوپسی) برداشته می شوند و برای آزمایش های هیستولوژی، کشت و تست سریع اوره آز یا بررسی مولکولی ارسال می گردند.

مزایا

• امکان مشاهده مستقیم وضعیت مخاط و تشخیص ضایعاتی مانند زخم، التهاب شدید یا ضایعات مشکوک به سرطان.
• نمونه برداری برای تشخیص قطعی و انجام تست های تکمیلی (هیستولوژی، کشت، PCR).
• مناسب در مواردی که علائم شدید یا منعکس کننده ی عارضه های پیچیده وجود دارد.

محدودیت ها و ریسک ها

نیاز به مهارت پزشک و تجهیزات پیشرفته.

روش تهاجمی است و احتمال عوارضی مثل خونریزی، سوراخ شدگی یا واکنش به داروهای آرام بخش وجود دارد، گرچه این عوارض به نسبت کم هستند.

هزینه و زمان بیشتر نسبت به روش های غیرتهاجمی.

نمونه برداری ممکن است در برخی موارد از نواحی مبتلا نمونه برداری نکند و نتیجه ی کاذب منفی تولید کند؛ تعداد و محل نمونه ها اهمیت دارد.

آزمایش خون (سرولوژی) روش و اصول آزمایش خون برای تشخیص آنتی بادی های تولیدشده در مقابل هلیکوباکتر پیلوری انجام می شود. وجود آنتی بادی IgG در خون نشان دهنده ی تماس قبلی یا فعلی با باکتری است. این روش به طور گسترده در مراکز پزشکی و آزمایشگاه ها موجود است و معمولاً از یک نمونه خون ساده استفاده می شود.

مزایا

• دسترسی آسان و هزینه نسبتاً پایین.
• مناسب برای بررسی اولیه در جمعیت های بزرگ یا در محیط هایی که امکانات پیشرفته وجود ندارد.
• نیازی به آماده سازی پیچیده قبل از تست ندارد.

محدودیت ها و نکات تفسیر

• آزمایش خون نمی تواند به طور قطعی عفونت فعال را از سابقه ی عفونت گذشته تمایز دهد؛ آنتی بادی ها ممکن است ماه ها تا سال ها پس از درمان مثبت باقی بمانند.
• برای ارزیابی درمان موفقیت آمیز پس از آنتی بیوتیک مناسب نیست.
• حساسیت و اختصاصیت آن با توجه به کیفیت کیت های آزمایشی متفاوت است.

مقایسه کلی روش ها و انتخاب مناسب انتخاب روش تشخیصی بستگی به هدف، علائم بیمار و منابع در دسترس دارد:

• اگر هدف تشخیص عفونت فعال و پیگیری پس از درمان است، تست تنفسی اوره گزینه ای مناسب و غیرتهاجمی است.
• اگر بیمار دارای علائم شدید، خونریزی گوارشی، کاهش وزن ناگهانی یا شک به زخم و ضایعات غیرمعمول است، آندوسکوپی با بیوپسی اولین گزینه است تا هم تشخیص تصویری و هم نمونه برداری انجام شود.
• برای غربالگری ابتدایی یا در محل هایی که امکانات محدود است، آزمایش خون می تواند اطلاعات اولیه فراهم کند اما برای تأیید عفونت فعال باید از روش های دیگر استفاده شود.

آمادگی بیمار پیش از انجام تست ها تست تنفسی اوره:

معمولاً ناشتا بودن بیمار (حداقل چند ساعت) توصیه می شود.

قطع مصرف آنتی بیوتیک ها حداقل 4 هفته قبل و PPIها حداقل 2 هفته پیش از تست برای جلوگیری از نتیجه کاذب منفی لازم است، مگر اینکه پزشک توصیه ی متفاوتی کند.

آندوسکوپی:

ناشتا بودن کامل معمولاً لازم است.

اطلاع رسانی درباره داروهای مصرفی، بیماری های هم زمان و حساسیت به داروها ضروری است.

احتمال نیاز به همراه و زمان برای بهبودی پس از آرام بخشی باید پیش بینی شود.

آزمایش خون:

معمولاً نیاز به آمادگی خاصی نیست، مگر در شرایطی که آزمایش های تکمیلی همزمان انجام می شوند.

تفسیر نتایج و مراحل بعدی مثبت بودن تست تنفسی یا بیوپسی: معمولاً به معنای عفونت فعال است و درمان آنتی بیوتیکی و مهارکننده ی اسید آغاز می شود. پروتکل های درمان بسته به مقاومت های محلی و تاریخچه ی دارویی بیمار متفاوت هستند. مثبت بودن آنتی بادی در خون: ممکن است نشان دهنده ی تماس گذشته یا فعلی باشد؛ برای تصمیم گیری درمانی یا پیگیری بهتر است تست های تأییدکننده مانند تست تنفسی یا آندوسکوپی انجام شود. منفی بودن تست تنفسی یا آندوسکوپی: احتمال عفونت را بسیار کاهش می دهد، ولی در صورت مصرف اخیر داروها یا نمونه برداری ناکافی ممکن است نیاز به تکرار تست یا استفاده از روش مکمل وجود داشته باشد.

عوارض و خطرات احتمالی روش ها

• تست تنفسی تقریبا بدون عارضه است و تنها شامل ناراحتی جزئی در زمان گرفتن نمونه ی بازدم می شود.
• آندوسکوپی با وجود ایمنی نسبی ممکن است با عوارضی مانند خونریزی، سوراخ شدگی یا واکنش به داروهای آرام بخش همراه باشد؛ این موارد نادر هستند اما باید مد نظر قرار گیرند.
• آزمایش خون ریسک های معمول نمونه گیری و احتمال کبودی موضعی دارد.
• پیگیری بعد از درمان پس از اتمام دوره درمان آنتی بیوتیکی معمولاً 4 تا 8 هفته صبر و سپس انجام تست تأییدکننده مانند تست تنفسی اوره توصیه می شود تا از پاکسازی عفونت اطمینان حاصل شود. آزمایش خون برای این منظور مناسب نیست چون آنتی بادی ها ممکن است دیرتر منفی شوند.

جمع بندی

تشخیص عفونت های معده نیازمند انتخاب منطقی میان روش های موجود است که با توجه به شرایط بالینی، شدت علائم و امکانات در دسترس تعیین می شود. تست تنفسی اوره روش غیرتهاجمی و دقیق برای شناسایی عفونت فعال و پیگیری درمان است، آندوسکوپی امکان بررسی مستقیم و نمونه برداری برای تشخیص قطعی و بررسی ضایعات را فراهم می کند و آزمایش خون به عنوان روشی ساده و اقتصادی برای غربالگری اولیه کاربرد دارد. ترکیب این روش ها در موقعیت های مختلف می تواند بهترین نتیجه ی تشخیصی را برای مدیریت صحیح بیمار فراهم کند. استفاده از دستورالعمل های به روز پزشکی و مشورت با پزشک متخصص گوارش نقش کلیدی در انتخاب و تفسیر تست ها دارد.

< آزمایشگاه آرات با سرعت و کیفیت بالا همیشه آماده خدمت رسانی به شما دوستان عزیز می باشد>>

در صورت داشتن سوال یا نیاز به اطلاعات بیشتر ، در تماس باشید!